Je meet thuis een bovendruk die hoger is dan je gewend bent en je vraagt je af of je nu direct naar het ziekenhuis moet. Dat is een herkenbare en soms spannende situatie. In dit artikel leg ik duidelijk uit wanneer je 112 belt, wanneer je dezelfde dag de huisarts of huisartsenpost inschakelt en wanneer een reguliere afspraak volstaat. Je leest ook hoe je betrouwbaar meet, wat een hoge bloeddruk precies is, welke klachten alarmerend zijn, en welke stappen helpen om je bloeddruk blijvend te verlagen. Zo weet je precies wat je wanneer moet doen.
Directe actie: wanneer bel je 112 of ga je naar het ziekenhuis bij een hoge bloeddruk
Als je hoge bloeddruk meet en je krijgt acute alarmsymptomen, wacht dan niet af. Bel 112 in deze situaties, ook als je je bloeddruk nog niet hebt gemeten:
• Pijn op de borst of een drukkend gevoel dat uitstraalt naar arm, kaak of rug.
• Opeens moeite met spreken, een scheve mond of krachtverlies in arm of been.
• Ernstige benauwdheid of het gevoel dat je geen lucht krijgt.
• Plotselinge hevige pijn hoog in de bovenrug tussen de schouderbladen.
Heb je geen van bovenstaande alarmsignalen maar wel een erg hoge meting, neem dan dezelfde dag contact op met de huisarts of huisartsenpost in deze situaties:
• Je meet een bovendruk boven 180 en je hebt daarbij klachten zoals erge hoofdpijn, wazig zien, misselijkheid, ernstige duizeligheid of benauwdheid.
• Je meet herhaald een bovendruk rond of boven 200, vooral als dit duidelijk hoger is dan je normaal meet.
• Je bloeddruk blijft op dezelfde dag telkens extreem verhoogd ondanks rusten en opnieuw meten.
Twijfel je of je moet gaan, bel dan altijd. Zorgverleners helpen je direct te bepalen wat verstandig is. Bij spoed geldt: beter een keer te veel bellen dan te laat.
Wat is hoge bloeddruk en welke waarden horen daarbij
Bloeddruk wordt weergegeven met twee getallen. De bovendruk is de druk in je vaten op het moment dat het hart samentrekt. De onderdruk is de druk wanneer het hart ontspant. Bij volwassenen spreken we meestal van hoge bloeddruk als de bovendruk in de spreekkamer 140 of hoger is, of de onderdruk 90 of hoger. Meet je thuis, dan liggen de grenzen iets lager. Thuis geldt vaak 135 over 85 of hoger als verhoogd.
Bij mensen ouder dan ongeveer 70 jaar wordt soms een wat hogere streefwaarde gehanteerd. Vaak wordt vanaf ongeveer 150 bovendruk gesproken van een duidelijke verhoging, maar de persoonlijke situatie, kwetsbaarheid en bijkomende aandoeningen tellen mee. Bespreek dit altijd met je huisarts of praktijkondersteuner.
Belangrijk om te weten is dat bloeddruk schommelt. Inspanning, emoties, koffie, pijn, een volle blaas of net wakker worden verhogen de waarden tijdelijk. Daarom is een eenmalige piek nog geen diagnose.
Betrouwbaar thuis meten: zo doe je het goed
Een goede meting begint met rust. Ga vijf minuten zitten met de rug gesteund en beide voeten plat op de grond. Leg je arm ontspannen op tafel op hartniveau. Gebruik een bovenarmmeter met een manchet die past bij de omvang van je bovenarm. Praat niet tijdens het meten en beweeg zo min mogelijk.
Meet bij voorkeur in de ochtend voor het ontbijt en in de avond voor het slapen. Doe steeds twee metingen met één minuut tussentijd en noteer de gemiddelden. Herhaal dit zeven dagen achter elkaar. Gooi de eerste dag weg en neem het gemiddelde van de overige dagen. Met die weekgemiddelden kunnen huisarts en praktijkondersteuner het beste beoordelen wat er aan de hand is.
Kom je er thuis niet uit of twijfel je aan de betrouwbaarheid van je meter, bespreek dan een 24 uur meting. Zo’n draagbare meter meet overdag en ’s nachts op vaste momenten, waardoor wittejassenbloeddruk of juist nachtelijke verhoging zichtbaar wordt.
Een eenvoudige, betrouwbare meter werkt vaak het beste en voorkomt fouten en afleiding. Wil je daar meer over lezen, bekijk dan dit artikel over waarom eenvoud vaak de beste keuze is bij apparatuur: waarom eenvoud vaak de beste keuze is.
Wanneer naar ziekenhuis en wanneer naar huisarts bij hoge bloeddruk
Niet iedere hoge meting vereist een bezoek aan het ziekenhuis. De route hangt af van klachten, hoogte van de waarden en hoe vaak ze verhoogd zijn:
• Ziekenhuis of 112: bij alarmsymptomen zoals pijn op de borst, acute uitval van arm of been, ernstige benauwdheid of plotselinge hevige rugpijn tussen de schouderbladen. Bel direct 112.
• Huisarts of huisartsenpost dezelfde dag: bij bovendruk boven 180 met klachten zoals erge hoofdpijn, wazig zien, misselijkheid of duizeligheid. Ook bij herhaalde metingen rond 200 die voor jou ongebruikelijk hoog zijn.
• Afspraak binnen enkele dagen: als je bovendruk tussen 180 en 200 zit zonder alarmsymptomen en duidelijk hoger is dan je gebruikelijke waarden, of als je een week lang tussen 160 en 180 meet.
• Reguliere controle: als je op maandbasis waarden hebt die hoger zijn dan je met de huisarts hebt afgesproken, ook als ze onder 160 blijven. Bespreek aanpassing van leefstijl en behandeling.
Zo voorkom je dat je onnodig naar de spoed gaat en mis je tegelijkertijd geen situaties waarin snelle actie wel nodig is.
Wittejassenhypertensie en schommelingen
Het is heel normaal dat de bloeddruk in de spreekkamer hoger uitvalt. Spanningsmomenten, haast of een onprettig gevoel kunnen pieken geven. Dat noemen we wittejassenhypertensie. In die situatie kan een 24 uur meting of meerdere thuismetingen helpen om overtreatment te voorkomen. Blijft de bloeddruk thuis ook te hoog, dan is er meer aan de hand.
Oorzaken en risicofactoren voor hoge bloeddruk
Vaak is er niet één duidelijke oorzaak. Erfelijkheid speelt mee en met het ouder worden stijgen de waarden meestal geleidelijk. Verder vergroten deze factoren het risico:
• Overgewicht en weinig bewegen.
• Te veel zout in voeding, veel kant en klaar producten of geregeld drop of zoethoutthee.
• Veel alcohol, roken en aanhoudende stress.
• Geneesmiddelen zoals sommige pijnstillers uit de groep ontstekingsremmers, denk aan ibuprofen, naproxen en diclofenac. Ook prednison en sommige anticonceptiepillen kunnen bijdragen.
• Soms is er een achterliggende aandoening, bijvoorbeeld een nierziekte of een hormonale stoornis. Dat wordt vooral onderzocht bij jonge mensen met heel hoge waarden of bij moeilijk instelbare hoge bloeddruk.
Herken je meerdere van deze factoren, dan loont het om op meerdere fronten tegelijk aan te pakken.
Is hoge bloeddruk gevaarlijk en wat is het risico
Jarenlang verhoogde druk beschadigt langzaam de wanden van bloedvaten. Daardoor neemt het risico toe op een beroerte, hartinfarct, hartfalen, hartritmestoornissen en schade aan nieren en ogen. Ook is er een verband met geheugenklachten op latere leeftijd. Vooral bij hogere bloeddrukken is de winst van behandeling duidelijk. Leefstijlmaatregelen en zo nodig medicijnen verlagen het risico aantoonbaar. Bij zeer hoge waarden of als er al schade is aan hart en vaten, weegt behandelen nog zwaarder.
Behandeling: leefstijl eerst, medicijnen als het nodig is
Welke stappen passen bij jou, hangt af van je waarden, je algehele risico en eventuele klachten. Globaal kun je dit onthouden:
• Bovendruk 180 of hoger: naast leefstijl vrijwel altijd starten met bloeddrukverlagers. Dit geldt zeker als herhaald gemeten en niet alleen een enkele piek.
• Bovendruk tussen 160 en 180: begin met leefstijl. Daligt de druk ondanks die aanpassingen niet onder 160, dan zijn medicijnen meestal verstandig.
• Verhoogd risico op hart en vaatziekten of al bestaande schade zoals nierproblemen: eerder behandelen en streven naar lagere waarden, vaak rond of onder 140 over 90, afgestemd op jouw situatie.
Leefstijl die echt verschil maakt
Stoppen met roken is de belangrijkste stap voor je vaten. Vraag zo nodig begeleiding, want met coaching lukt stoppen aantoonbaar beter. Laat alcohol zoveel mogelijk staan. Eet vers en zoutarm, werk met kruiden en kies voor onbewerkte producten. Val af als je te zwaar bent en beweeg elke week minimaal twee en een half uur matig intensief. Probeer dagelijks ook wat krachtoefeningen en werk aan goede slaap. Heb je veel stress, zoek dan met hulp van je huisarts of coach naar oorzaken en praktische technieken om spanning te verlagen.
Medicijnen: wat je kunt verwachten
Veelgebruikte middelen zijn een ACE remmer of angiotensinereceptorblokker, een calciumantagonist en een thiazideachtige diureticum. Vaak start je met één middel en wordt zonodig gecombineerd om een stabiel effect te krijgen met zo min mogelijk bijwerkingen. Regelmatig controleren van bloeddruk, nierfunctie en zouten in het bloed hoort erbij. Werkt een middel niet goed of geeft het klachten, vraag dan om aanpassing. Er is bijna altijd een alternatief dat beter past.
Zwangerschap en hoge bloeddruk
Bij zwangerschap geldt een aparte aanpak. Een zwangerschap kan hoge bloeddruk geven en in ernstiger vorm overgaan in pre eclampsie. Bel direct je verloskundige of gynaecoloog bij hoofdpijn die niet weggaat, wazig zien, pijn boven in de buik of plotseling veel vocht vasthouden. Bij alarmsymptomen of een sterk verhoogde bloeddruk met klachten is spoedbeoordeling nodig. Ga niet op eigen houtje starten of stoppen met medicijnen. Overleg altijd met je zorgverlener welke middelen veilig zijn voor jou en je baby.
Veelgemaakte meetfouten die tot onnodige schrik leiden
Meet niet direct na traplopen of koffie. Leeg je blaas vooraf en zet je telefoon op stil. Draai de manchet niet te los en leg de slang aan de binnenkant van je bovenarm. Neem telkens de tijd om twee metingen te doen en noteer het gemiddelde. Krijg je elke keer sterk afwijkende waarden met een polsmeter, probeer dan een bovenarmmeter. Kom je er niet uit, vraag je huisarts om je meting en je meter even mee te bekijken.
Wat gebeurt er in het ziekenhuis bij ernstige hoge bloeddruk
Bij alarmsignalen of duidelijke orgaanschade wordt in het ziekenhuis snel gekeken naar de oorzaak en mogelijke gevolgen. Je krijgt vaak een hartfilmpje, bloed en urineonderzoek, en soms onderzoek van de ogen. Bij een hypertensieve crisis kan je een middel via infuus krijgen om de druk gecontroleerd te laten dalen. Is er geen acute schade, dan volgt meestal behandeling met tabletten, uitleg over leefstijl en een strak plan voor controle bij je eigen arts.
Mijn observaties uit de praktijk
In gesprekken met huisartsen en verpleegkundigen valt mij op dat mensen vaak schrikken van een enkele hoge meting terwijl het weekgemiddelde later meevalt. De grootste winst zit in goed meten, alarmklachten herkennen en vervolgens consequent kleine stappen zetten in leefstijl. Een eenvoudige meter en een vast meetmoment geven rust en duidelijkheid. Wil je regelmatig meer achtergrond en tips lezen, bekijk dan onze overzichtspagina met artikelen: blogs.
Checklist voor snelle beslissingen
• Bel 112 bij pijn op de borst, acute uitvalsverschijnselen, ernstige benauwdheid of plotselinge hevige rugpijn tussen de schouderbladen.
• Bel dezelfde dag de huisarts of huisartsenpost bij bovendruk boven 180 met klachten, of bij herhaald rond 200 ook zonder klachten als dit ongewoon is.
• Maak een afspraak als je een week tussen 160 en 180 zit of als je maandelijks hoger scoort dan afgesproken.
• Meet een week consequent thuis en neem je lijstje mee naar de afspraak.
• Pas leefstijl direct aan en bespreek of medicijnen nu of later nodig zijn.
Veelgestelde situaties bij ouderen
Bij oudere mensen is een iets hogere streefwaarde soms passend. Toch blijft het herkennen van alarmsymptomen exact hetzelfde. Plots wazig zien, nieuwe verwardheid of acute benauwdheid vragen altijd om snelle beoordeling. Overleg met je arts welke streefwaarde voor jou veilig en haalbaar is en hoe streng bij te stellen als je duizelig wordt bij opstaan.
Na de eerste stap: hoe gaat het verder
Samen met je huisarts of praktijkondersteuner stel je een plan op. Vaak volgt na vier tot zes weken een controle, soms met een 24 uur meting om te zien of thuis en ’s nachts de waarden goed zijn. Als je zelf meet en het gaat stabiel, kan maandelijkse zelfcontrole voldoende zijn. Neem je lijstje met metingen mee en bespreek jaarlijks ook je totale risico op hart en vaatziekten, inclusief cholesterol, bloedsuiker en nierfunctie. Zo houd je overzicht en voorkom je verrassingen.
Wanneer naar ziekenhuis met hoge bloeddruk hangt vooral af van je klachten en van hoe vaak en hoe hoog de metingen zijn. Alarmsymptomen betekenen direct 112. Bij bovendruk boven 180 met klachten of herhaald rond 200 neem je dezelfde dag contact op met de huisarts of huisartsenpost. In alle andere gevallen helpt rustig en betrouwbaar meten, leefstijlverbetering en zo nodig medicatie. Blijf niet lopen met twijfel. Even overleggen geeft duidelijkheid en voorkomt onnodige zorgen.
Wanneer naar ziekenhuis met hoge bloeddruk zonder klachten
Heb je geen alarmsymptomen en meet je eenmalig erg hoog, wacht tien minuten, ontspan en meet opnieuw. Blijft de bovendruk herhaald rond 200 of hoger dan je normaal meet, neem dan dezelfde dag contact op met de huisarts of huisartsenpost. Naar het ziekenhuis ga je direct bij alarmsymptomen. Zonder klachten en zonder herhaalde zeer hoge waardes is rustig vervolgen met je huisarts meestal passend.
Wanneer naar ziekenhuis met hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap
Bij zwangerschap is de drempel lager. Bel je verloskundige of gynaecoloog meteen bij hevige hoofdpijn, wazig zien, pijn boven in de buik of plots veel vocht vasthouden. Bij alarmsymptomen of een bovendruk boven 180 met klachten ga je spoedig naar het ziekenhuis. Start of stop nooit zelf met medicatie. Overleg altijd welke middelen veilig zijn voor jou en de baby.
Is bovendruk 200 gevaarlijk en wanneer naar ziekenhuis met hoge bloeddruk
Een bovendruk rond 200 is duidelijk te hoog. Meet opnieuw na rust. Blijft het herhaald zo hoog of voel je je slecht met klachten zoals erge hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid, wazig zien of benauwdheid, neem dan dezelfde dag contact op met de huisarts of huisartsenpost. Krijg je pijn op de borst, uitvalsverschijnselen of ernstige benauwdheid, bel dan direct 112 voor snelle beoordeling in het ziekenhuis.
Wat als ik thuis bovendruk 180 meet, wanneer naar ziekenhuis met hoge bloeddruk
Bij 180 zonder klachten geldt eerst opnieuw meten na tien minuten rust. Bij aanhoudende bovendruk boven 180 mét klachten bel je dezelfde dag de huisarts of huisartsenpost. Zonder klachten en met daling bij herhaalde metingen volstaat meestal een afspraak op korte termijn om metingen en beleid te bespreken. Naar het ziekenhuis ga je direct bij alarmsymptomen, niet alleen om het getal.
Wanneer naar ziekenhuis met hoge bloeddruk bij ouderen
Bij ouderen kan de streefwaarde iets hoger liggen, maar alarmsymptomen blijven leidend. Pijn op de borst, acute uitval, ernstige benauwdheid of plots wazig zien vragen direct om spoedzorg. Herhaalde metingen boven 180 met klachten betekenen dezelfde dag huisarts of huisartsenpost. Bij weekgemiddelden tussen 160 en 180 zonder klachten volgt meestal bijstelling van leefstijl en zo nodig medicatie in overleg met de arts.
